Borsa yatırımcılarının sıklıkla duyduğu kavramlardan bir tanesi brüt takas kavramı. SPK tarafından hisse bazlı uygulanan brüt takas nedir, neden uygulanır? Brüt takas uygulaması ile SPK’yı neyi amaçlar? Brüt takasın hisse fiyatına etkileri nasıl olur? Sizler brüt takas uygulaması hakkında merak ettiğiniz soruların cevap bulduğu, detaylı bir içerik hazırladık.
Brüt Takas Nedir?
Borsa İstanbul’da işlem gören hisse senetlerine SPK tarafından uygulanan tedbirler bütününe brüt takas adı verilmektedir. SPK tarafından hisselere uygulanabilen farklı tedbirler de vardır. Bunlardan en dikkat çekici olanı brüt takas uygulamasıdır.
SPK tarafından brüt takas kapsamına alınan hisse senetlerinde bugün alınan bir pay en erken yarın satışa konu edilebilir hale gelir. Yani bugün aldığınız hisse senedini gün içinde satma hakkınız yoktur ancak yarın satış yapabilirsiniz. Bu nedenle yatırımcılar tarafından brüt takas hisseleri çok fazla tercih edilmemektedir. Dolayısı ile de brüt takas hisselerinde işlem hacmi düşük olmaktadır.
Brüt takasa alınan hisselere SPK tarafından ekstra tedbirler de uygulanabilir. Tek fiyat emir kuralı vb. tedbirler getirilmesi hisse senedinde işlem hacmini daha da olumsuz etkiler. Bu nedenle bir hisseye brüt takas tedbiri uygulandığında dikkat etmek gerekir. Ekstra başka bir tedbir uygulaması var mı diye kontrol etmeden işlem yapmak riskli olabilir.
SPK Hisseyi Neden Brüt Takas Tedbiri Uygular?
Burada aslında yazılı bir kural bulunmuyor. Yani şu olduğu vakit SPK brüt takas tedbiri uygular şeklinde bir kural bulunuyor. Ancak şunu biliyoruz ki SPK’nın bir hisseyi brüt takasa alma nedeni manipülasyonların önüne geçmektir.
Şimdi SPK’nın brüt takas uygulamalarını bir kaç örnek ile açıklayalım. Bazen bir hisse senedi 2 haftada %60’ın üzerinde yükseliş yaşamıştır ve brüt takas kapsamına alınır. Bir başka hisse senedi 2haftada %40 düşer brüt takas kapsamına alınır. Bir başka hisse senedi aynı gün içerisinde taban olur günü tavan kapatır bunu 2-3 gün devam ettirir ve bir bakmışsınız brüt takas haberi gelmiş. Bu tarz ekstrem fiyatlamaların oluştuğu dönemlerde SPK sağlıklı fiyat oluşumunu sağlayabilmek adına brüt takas uygulamasını kullanabilir.
Brüt Takas Uygulaması Hisse Fiyatını Nasıl Etkiler?
Brüt takas uygulaması başlayan hisse düşer veya çıkar diye de yazılı bir kural yoktur. Yani brüt takasa giren hisse fiyatı düşer veya çıkar gibi net ifadeler kullanmak yanlıştır. Ancak genel bir değerlendirme yapıldığında, brüt takas uygulaması hisseler için ilk etapta olumsuz algılanır. Bu nedenle de hisse fiyatında düşüş görülür.
Brüt takasla beraber kredili işlem yasağı ve açığa alım satım işlemleri yasaklandığında işlem hacmi ciddi anlamda düşecektir. Yine aynı gün alım-satım yapılamaması da dikkate alındığında risk artmaktadır. Bu nedenle yatırımcılar brüt takas hisselerine mesafeli yaklaşmaktadır.
Genellikle brüt takas uygulaması sonrası ilk gün satış ağırlıklı bir işlem seansı olur. Ancak bazı durumlarda farklı fiyatlamalar da yaşanabilir. Burada hissenin tahtacısı önemlidir. Şirketin de hisse senedi le ilgili atacağı adımlar brüt takas döneminde hisse fiyatını önemli ölçüde etkileyebilir. Herkes düşüş beklerken brüt takas uygulaması olan bir hisse de sert yükselişlerde mümkün olabilir.
Hissenin Brüt Takastan Çıkması Hisse Fiyatı Nasıl Etkilenir?
Hisse senedin brüt takas uygulamasından çıkması demek işlem hacminin artması anlamına gelir. Bu nedenle hisseye olan ilgi ve talebin artması beklenir. Bu da hisse fiyatında ilk etapta yükselişe neden olabilir. Ancak bu yükselişler genellikle kalıcı olmaz. Çünkü hissenin brüt takastan çıkmasını ve rahat bir şekilde hisse satışı yapmayı bekleyen yatırımcılar da vardır.
Brüt takas dönemlerinde hissede fazla alıcı olmadığı için sığ tahtada hisse satmak zor olmaktadır. Bu nedenle de hisseyi elden çıkarmak isteyenler de brüt takas uygulaması kalksın diye bekliyor olabilir. Dolayısı ile brüt takastan çıkması hisse senedinin yükselmesi veya düşmesi anlamı taşımıyordur. Ancak söylenebilecek net bir şey vardır ki o da hisseye ilginin artması ve dolaylı olarak işlem hacminin artması kaçınılmaz olacaktır.
Brüt Takas Uygulaması Ne Kadar Sürer?
Hisse bazlı olarak uygulanan brüt takas genellikle 1 aylık süre ile getirilir. SPK tarafından hisse senedi 1 ay boyunca brüt takas uygulamasına tabii tutulur. Bu süre içerisinde aynı gün alım-satım yapılamaz. Bugün alınan hisse senedi ancak yarın satılabilir. Yine internetten emir iletimi yasağı vb. getirilmişse bunların da süresi 1 ayın sonunda dolmuş olacaktır. Brüt takas kapsamına alınan hisse senetlerinde bir ayın sonunda işlemler normal şekilde devam eder. Yani yasaklar kaldırılarak diğer hisse senetleri gibi aynı gün içinde alım-satım açılır ve diğer yasaklar da kalkar.
Brüt Takasın Sonuçları Nelerdir?
Hisse senedine brüt takas tedbiri getirilmesi bazı sonuçları da beraberinde getirir.
- Öncelikle işlem yaparken hisse senedinin brüt takas kapsamında tedbirli hisse olduğu görüntülenir.
- Brüt takasa alınan hissede kredili işlem yapılamaz. Yani elinizde olmayan parayla işlem yapamazsınız. Aracı kurumdan borçlanıp işlem yapmak bu durumda mümkün olmayacaktır.
- Brüt takas uygulamasında olan hissenin satışından elde edilen paranız ile aynı gün içinde brüt takas hissesi alamazsınız. Brüt takas hissesi almak isterseniz t+1’de yani ertesi gün hisse alımı yapabilirsiniz.
- Gün içinde alınan hisse hesabınızda boşta para olsa bile en erken yarın satılabilir. Hesabınızda boşta bulunan para ile ise hisse almaya devam edebilirsiniz. Yine bu aldığınız hisselerin satışını en erken yarın yapabilirsiniz.
- Brüt takasa alınan hissede farklı tedbirler varsa ek olarak onlar da hissenin işlem hacmini ciddi derecede etkileyecektir. Bu anlamda tahtada işlem hacminin çok fazla düştüğünü görebilirsiniz.
